تشخیص صحیح بیماری​، زمان مناسب و مراقبت​های حین و بعد از فیزیوتراپی در​نتیجه درمان بسیار موثر است

گاهی پزشکان برای بیماران خود، درمان از طریق فیزیوتراپی را توصیه می کنند که یکی از روش های توانبخشی است و با هدف کاهش درد و بهبود عملکرد بیماران در زندگی روزمره و فعالیت های شغلی صورت می گیرد.
    در چنین شرایطی، پزشک معالج بیمار را معاینه کرده و بر اساس نوع مشکل وی روش درمانی و دستگاه های مورد نیاز و تعداد جلسات درمانی را مشخص می کند و او را به فیزیوتراپی ارجاع می دهد. بیشترین کاربرد فیزیوتراپی در اختلالات ستون فقرات، بویژه دیسک های گردن و کمر، اسپاسم عضلات اطراف ستون مهره و بیماری های مفاصل مانند ام.اس، آرتروز و رماتیسم است.
    دکتر فاطمه دهقانی زاده، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در گفت و گو با جام جم می گوید: معمولافیزیوتراپی به منظور کاهش درد، افزایش دامنه حرکت مفصلی، تقویت عضلات و بهبود تعادل انجام می شود. فیزیوتراپی در بیماری های اعصاب مرکزی و محیطی از جمله ام.اس، فلج مغزی، سکته مغزی و... . کاربرد خاص خود را دارد. در این موارد، عضلات دچار ضعف یا سفتی می شوند و به تقویت یا شل شدن یا ایجاد هماهنگی نیاز دارند. البته علاوه بر سیستم عصبی حرکتی بدن برای برخی ارگان های داخلی مثل قلب و ریه نیز فیزیوتراپی در مواردی لازم است. مثلادر بیماری های ریوی تمریناتی که فیزیوتراپیست آموزش می دهد، می تواند سبب اصلاح الگوی تنفسی، تخلیه ترشحات از ریه و مجاری تنفسی شود.
    
    نتیجه بگیریم و به خانه برویم
    حال سوال این است چه عواملی در نتیجه درمان فیزیوتراپی تاثیرگذار است؟ دکتر دهقانی زاده پاسخ می دهد: یکی از عوامل موثر بر نتیجه درمان فیزیوتراپی، نوع آسیب و شدت آن است. زیرا میزان تاثیر فیزیوتراپی در بیماری ها و مراحل مختلف آن متفاوت است و همین طور نمی توان برای همه یک نوع فیزیوتراپی انجام داد. تجویز فیزیوتراپی باید از سوی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، ارتوپدی یا جراح ستون فقرات صورت گیرد.
    گاهی بیماران به طور خودسرانه فیزیوتراپی می کنند یا فیزیوتراپیست ممکن است براساس دستور پزشک عمل نکرده و از برخی دستگاه ها و حرکات کمتر یا بیشتر از حد لازم استفاده کند.
    دکتر دهقانی زاده درباره این موارد می گوید: در فیزیوتراپی خودسرانه، فرد نتیجه مطلوب را نمی گیرد یا حتی دچار ضایعاتی می شود که روند معالجه را دشوارتر می کند. بنابراین تشخیص صحیح بیماری، زمان مناسب فیزیوتراپی، نوع و شدت کافی برای بیمار، تعداد جلسات درمانی و فواصل آن، مراقبت های حین و بعد از فیزیوتراپی در نتیجه درمان بسیار موثر است. از نکات مهم دیگر، پرهیز از فعالیت هایی است که به آسیب مجدد عضو منجر می شود. رعایت شرایط انجام فعالیت های روزمره برای کاهش فشار به عضو مبتلاو انجام تمرینات درمانی از سوی خود بیمار در منزل هم به پاسخ درمانی بهتر کمک می کند.
    به گفته دکتر دهقانی زاده، ممکن است در چند جلسه اول فیزیوتراپی، درد بیمار کمی افزایش یابد که معمولاموقتی است و برطرف می شود. وی ادامه می دهد: همیشه باید ارتباط تنگاتنگی بین بیمار، پزشک و فیزیوتراپیست وجود داشته باشد و هرگونه تغییری در علائم به پزشک گزارش شود. ممکن است در مراحل مختلف به تغییر درمان یا استفاده از روش مکمل دیگری نیاز باشد. در واقع درمان های مکمل از سوی پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی انجام می شودکه می تواند شامل مانیپولاسیون(جا اندازی و درمان دستی)، تزریقات اطراف و داخل مفصلی، طب سوزنی، استفاده از ارتوز و پروتزهای طبی و... . باشد.
    این استاد دانشگاه تاکید می کند: وقتی افراد در مراحل بازتوانی هستند باید از انجام هر گونه حرکتی که به درد شدید منجر می شود، پرهیز کنند زیرا نشانه فشار بیش از حد به عضو آسیب دیده است، البته درد خفیف در حین حرکت درمانی طبیعی است و مشکلی ایجاد نمی کند، اما اگر درد شدید باشد باید دوباره با پزشک مشورت کنند.
    
    بیماری های روماتیسمی
    دکتر دهقانی زاده در پاسخ به این پرسش که نقش فیزیوتراپی در بهبود بیماری رماتیسم چیست، می گوید: بیماری های رماتیسمی شامل بیماری های مفاصل و بافت نرم هستند. در این افراد هدف از توانبخشی، بهتر شدن حرکت مفصل، کم شدن تورم، افزایش قدرت و استقامت عضلات و جلوگیری از تغییر شکل مفصل است. کلید اصلی کاهش درد در این افراد، کم کردن فشار به مفصل است. اکثر افراد فقط وقتی مفاصل دچار التهاب و درد هستند به آنها فشار کمتری وارد می کنند، در حالی که باید همیشه از روش های حفظ مفصل استفاده کنند. مثلادر مورد دست، محکم گرفتن اشیا هنگام انجام اعمالی مانند نوشتن، بافتنی، استفاده از پیچ گوشتی و... باعث فشار زیادی به بند انگشتان می شود.
    
    فیزیوتراپی استخوان های پوک
    به گفته دکتر دهقانی زاده، درمان پوکی استخوان معمولانیاز به دستگاه های فیزیوتراپی ندارد، ولی در عوارض آن مثل کیفوز (قوز پشت) شکستگی مهره و لگن و... برای کاهش درد یا راه اندازی مجدد بیمار فیزیوتراپی لازم است. البته درپیشگیری و درمان پوکی استخوان، ورزش یکی از اقدامات مهم محسوب می شود. ورزش هایی مانند دو، تنیس، طناب زدن، وزنه برداری، پیاده روی و اغلب ورزش های هوازی محرک استخوان سازی هستند، اما ورزشی مانند شنا روی توده استخوانی تاثیر چندانی ندارد، گرچه می تواند بر قدرت عضله و سطح درد موثر باشد.
    
    فیزیوتراپی و سالمندان
    دکتر دهقانی زاده درباره نقش فیزیوتراپی در سالمندان می گوید: بیماری های سیستم اسکلتی عضلانی در سالمندان بیشتر دیده می شود. در سالمندی ممکن است بیماری های ستون فقرات، شکستگی لگن، آرتروز، سکته های مغزی، بیماری پارکینسون و انواع شرایط ناتوان کننده، فرد را درگیر کند. بر این اساس، ضرورت دارد در سالمندان حداکثر تلاش خود را به کار گیریم تا با کمک و همکاری خانواده و ایجاد انگیزه در فرد سالمند، استقلال حرکتی وی حفظ شود. بی حرکتی به پوکی استخوان، تحلیل عضلات، خشک شدن مفاصل و ناتوانی بیشتر فرد منجر می شود. بنابراین هر گونه عامل محدودکننده حرکت از قبیل درد، نداشتن تعادل، سرگیجه، ناراحتی قلبی و... باید زودتر درمان شود تا باعث کم حرکتی و عوارض بعدی آن نشود. نکته حائز اهمیت این که حتی با یک روز بی حرکتی تحلیل عضله شروع می شود و هر روز در بستر ماندن، یک تا 5 درصد از قدرت عضله را کاهش می دهد. وی تاکید کرد: ایجاد انگیزه در فرد سالمند برای حفظ حرکت و استقلال فردی در انجام فعالیت های روزمره، اهمیت بسیاری دارد. فیزیوتراپی نقش زیادی در سلامت سالمندان دارد و البته همکاران کار درمان نیز می توانند در راه اندازی مجدد بیماران سالمند و توانبخشی حرکتی آنان نقش موثری ایفا کنند.
    
    کودکان در فیزیوتراپی
    دکتر دهقانی زاده با اشاره به این که در اطفال، فیزیوتراپی کاربردهای متفاوتی دارد، می گوید: فیزیوتراپی در مورد کودکان معمولابرای افزایش کارکرد عضلات یا رباط هایی که دچار آسیب شده اند یا جراحی روی آنها انجام شده به کار می رود.​ وی ادامه می دهد: معمولااطفالی که دچار فلج مغزی و معلولیت های حرکتی هستند، نیاز به فیزیوتراپی دارند. این کودکان ممکن است مهارت های حرکتی لازم برای سینه خیز رفتن، راه رفتن، نگهداری اشیا، نوشتن و غذاخوردن را به اندازه کافی کسب نکرده باشند. بر این اساس، فیزیوتراپی در کودکان بیشتر به منظور اصلاحات حرکتی صورت می گیرد. البته به منظور کاهش درد نیز پزشک در موارد خاصی فیزیوتراپی تجویز می کند، اما ممکن است، استفاده از بعضی دستگاه های فیزیوتراپی در کودکان به علت آسیب به صفحه رشد مضر باشد.
     
منبع: روزنامه جام جم، ش 4054 تاریخ 3/6/93، ص16 (سلامت)، نویسنده: هانیه ورشوچی